Việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (hộp đen) trên xe ô tô nhằm lưu giữ các thông tin về hành trình, tốc độ vận hành, số lần và thời gian dừng đậu, đóng hoặc mở cửa xe, thời gian lái xe… để cung cấp cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền khi có yêu cầu là cần thiết. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều doanh nghiệp, lái xe vẫn không chấp hành, thường xuyên gỡ bỏ hộp đen nhằm tránh bị cơ quan chức năng giám sát, xử lý khi phương tiện vi phạm các quy định pháp luật về an toàn giao thông.
Theo quy định, các phương tiện vận tải phải kiểm định 6 tháng/lần, nếu hộp đen hoạt động tốt thì được cấp giấy phép kinh doanh vận tải và cấp phù hiệu xe. Cơ quan đăng kiểm sẽ không kiểm định cho ô tô chưa gắn hộp đen. Xe lưu thông trên đường không gắn hộp đen sẽ bị cảnh sát giao thông xử phạt vì không đủ tiêu chuẩn lưu hành.
Ngoài những tính năng cơ bản như: giám sát lộ trình, tốc độ và hành vi lái xe, doanh nghiệp có thể quản lý, giám sát hàng hóa trên xe qua cảm biến giám sát gắn trong hộp đen. Với xe khách, tình trạng nhồi nhét, chở quá số người quy định cũng được giám sát qua công nghệ chụp hình ảnh và cảm biến hồng ngoại gắn ở cửa lên/xuống xe, giúp chủ xe có thể theo dõi và điều chỉnh ngay vi phạm của lái xe.
Tuy nhiên, theo một số đơn vị sản xuất hộp đen, đến nay vẫn còn tình trạng nhiều chủ xe, doanh nghiệp vận tải không chịu nộp phí thuê bao mà chỉ gắn hộp đen để đối phó với lực lượng kiểm tra. Nhiều doanh nghiệp không mặn mà với việc gắn hộp đen, không ít phương tiện trong quá trình hoạt động ngắt luôn kết nối dẫn đến gián đoạn thông tin, dữ liệu truyền về cho các đơn vị chức năng. Hoặc có doanh nghiệp chỉ lắp cho có, chất lượng hộp đen kém dẫn đến hư hỏng thường xuyên.
Ông Nguyễn Thành Tài, chủ một doanh nghiệp sản xuất hộp đen cho biết: “Mức xử phạt đối với hành vi không lắp đặt hộp đen so với một số vi phạm về tốc độ, chở quá số người, chạy quá thời gian cho phép… còn thấp nên nhiều doanh nghiệp, lái xe không sợ”.
Gần đây, trên địa bàn cả nước liên tục xảy ra các vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng liên quan đến xe ô tô kinh doanh vận tải, làm chết và bị thương nhiều người. Mặc dù Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã nhiều lần chỉ đạo các sở GT-VT, các đơn vị kinh doanh vận tải theo dõi, chấn chỉnh và xử lý vi phạm thông qua thiết bị nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động vận tải, góp phần ngăn chặn và giảm thiểu tai nạn, nhưng qua theo dõi trên hệ thống xử lý dữ liệu từ hộp đen vẫn còn nhiều phương tiện không truyền dữ liệu theo quy định.
Để chấn chỉnh, từ ngày 15-4 đến 15-7-2021, các cơ quan chức năng sẽ tổng kiểm tra doanh nghiệp vận tải không truyền dữ liệu giám sát hành trình, tập trung kiểm tra, xử lý các vi phạm về lắp đặt, duy trì hoạt động; vi phạm về cung cấp, cập nhật, truyền các thông tin từ hộp đen; các hành vi sử dụng các biện pháp kỹ thuật, trang thiết bị ngoại vi, các biện pháp khác để can thiệp vào quá trình hoạt động, phá sóng GPS hoặc làm sai lệch dữ liệu của thiết bị.
